in KERKNIEUWS (kerkblad van de Adventskerk te Zwolle)  NR 119 DECEMBER 2020 – JANUARI 2021

Kruimels voor de ziel

KERSTPIJN

 

Kerstpijn? Wat een vreemd woord. Kerst verbinden we liever met positieve dingen als feest, zang, muziek en gezelligheid. Toch zal Kerst 2020 wegens corona in het teken staan van een gedeelde pijn. We kunnen vanwege alle maatregelen tegen het virus niet meer vrijuit en onbevangen kerstfeest vieren. Geen massale volkskerstzang, geen kerstbijeenkomsten in grote groepen, geen bijzondere kerstvieringen met toeters en bellen…Komende Kerstmis zullen we noodgedwongen op zeer kleine schaal vieren. In kleine groepen, in huiselijke kring of elders in de kerk met mondkapjes, op gepaste afstand en met een maximum van 30 mensen. Wie had dat vorig jaar kunnen denken? Dit vooruitzicht doet nu al pijn…

 

Pijn…daar willen we meestal liever niet aan denken of over praten. Afgelopen weken heb ik persoonlijk ervaren wat pijn met je kan doen. Een zware rugpijn (spit) haalde me finaal onderuit. Van het één op het andere moment viel mijn ‘normale’ wereld in duigen. Ik belandde op bed en werd afhankelijk van hulp en zorg. Ik veranderde van een zelfstandig en vitaal persoon in een ‘lijdend voorwerp’. Alle dingen kwamen voor mij toen in een ander perspectief te staan. Ik begon meer begrip te krijgen voor zieken en mensen met zorgen en pijn. Ik kreeg nieuwe aandacht en bewondering voor wat ik in het verleden allemaal hebben mogen beleven aan vitaliteit en vreugde. Het gewone is ten diepste zeer bijzonder. Helaas gaan we er dikwijls te snel aan voorbij.

 

Ik leer tijdens mijn ziekte hoe ik de pijn kan inzetten en ombuigen tot een nieuwe kijk op de wereld, de mensen, mijzelf en God. Zo bekeken kan de kerstpijn wellicht ook iets positiefs brengen en onze ogen openen voor dingen die we eerst niet zagen.

Als ik de kerstverhalen in de Bijbel goed lees, zie ik dat alle kerstvreugde niet los staat van een wereld vol zorgen, pijn, gebrokenheid en duisternis. Kerst is volgens Johannes de komst van Christus als een licht in het donker. Via kerstpijn kunnen we misschien wel dichter komen bij de verwondering over het diepe mysterie van Gods liefde in onze geschonden wereld. En zingen daar onze kerstliederen ten diepste ook niet over?

Ondanks alle tegenslagen en beperkingen wensen we elkaar toch van harte Gods warme licht en innige vrede toe met Kerstmis anno 2020. Of zoals lied 445 het treffend zingt:

 

God lijkt wel diep verborgen

in onze duisternis

maar schenkt ons toch een morgen

die vol van luister is.

 

Hans Tissink, 20 november 2020

 

................................

 

 in GAANDEWEG, Kerkblad PGZ Herfstnummer over rituelen, augustus 2020

 

Ziekenzalving            U zalft mijn hoofd met olie

 

Iedereen kent Psalm 23. De Heer is mijn Herder. In het voetspoor van onze Goede Herder proberen we als gemeente van Christus pastoraal (d.w.z. herderlijk) om te zien naar elkaar. In dezelfde beroemde psalm staat nog een zin die minder vaak wordt geciteerd: ‘U zalft mijn hoofd met olie.’ Hoe zalft de Herder ons?

Zalving met olie. Dat is een ritueel dat we in de Bijbel vaker aantreffen. Koningen, priesters en profeten worden gezalfd ter inwijding voor hun nieuwe taak. En we horen ook over ziekenzalving. De leerlingen van Jezus gaan op pad om het goede nieuws te vertellen. Zij zalven veel zieken met olie tot genezing (Marcus 6:13). En we kennen de parabel over de barmhartige Samaritaan. Hij verzorgt een zwaargewond slachtoffer door olie en wijn over diens wonden te gieten (Lucas 10: 34). En de briefschrijver Jacobus geeft dit pastorale advies aan zijn medechristenen: ‘Laat iemand die ziek is de oudsten van de gemeente bij zich roepen; laten ze voor hem bidden en hem met olie zalven in de naam van de Heer. Het gelovige gebed zal de zieke redden, en de Heer zal hem laten opstaan (Jacobus 5: 14 en 15).’

 

Ritueel en betekenis

Zalven is een Bijbels ritueel. Zalven heeft te maken met schoonmaken, verzorgen, mooi maken en genezen. Olie ruikt weldadig, zalf verzacht de wonden. Olie en zalf dringen in de huid opdat de zieke zich beter zal gaan voelen. Het is een symbolische handeling. Zoals de olie doordringt in de poriën van de zieke, zo wil de heilige Geest binnendringen in de ziel van de patiënt ter bemoediging en vertroosting. En hoe zit het met de genezing? Het is maar hoe je genezing opvat. Soms vinden er goddank nog wonderen plaats. Maar een zieke kan zich ook beter gaan voelen door pastorale aandacht, troostwoorden, gebeden en het ritueel van de ziekenzalving.

 

Ik heb daar als predikant goede ervaringen mee opgedaan. Sinds mijn kennismaking met de ziekenzalving in het VU-ziekenhuis te Amsterdam in 1999 heb ik daarover gesproken met mijn kerkenraden en gemeenteleden. Na rijp beraad gingen we over tot de invoering van de ziekenzalving als mogelijk ritueel in het pastoraat. Ook het dienstboek van de PKN (deel 2, 2004) biedt daarvoor een goede handreiking. Daarbij is de ziekenzalving ingebed in de liturgie van een huisdienst.

 

Huisdienst met ziekenzalving in praktijk

 

Soms kan een ziek of stervend gemeentelid verlangen naar een huisdienst van gebed, zang, avondmaal en/of ziekenzalving. Ouderling, predikant, pastoraal werker en gemeentelid stemmen met elkaar af wat de wensen zijn. Vaak worden ook andere familieleden of goede vrienden uitgenodigd om aanwezig te zijn.

 

In de Adventskerk maken we gebruik van een korte orde van huisdienst. Deze orde is na rijp beraad opgesteld en dient als handreiking voor ziekenzalving.

De aanwezigen zitten gewoonlijk rondom de zieke. De voorganger heet iedereen welkom en geeft kort uitleg over de ziekenzalving (zie boven). Er wordt een kaars aangestoken als verwijzing naar het licht van Christus. Er kan een lied gezongen worden. Vervolgens bidden we om Gods aanwezigheid, zijn verlichting en liefde in deze moeilijke tijd van ziekte en/of het naderen van het levenseinde. Ook de bede om vergeving voor gemaakte fouten in het verleden kan louterend en bevrijdend werken. We luisteren naar woorden van heil en troost uit de Bijbel (bijvoorbeeld psalm 23 en Jakobus 5:13-16). Vervolgens gaan we over tot de zalving met olie. Hierbij kan de voorganger volgende woorden uitspreken:

 

In de naam van Jezus Christus tekenen wij je met het teken van het kruis en zalven we jou met olie. Moge door deze zalving

de Geest van God in jou wonen

de kracht van God jou vervullen

om de pijn te verlichten

en moge de hoop op God

ontwaken in jouw hart.

 

Ook de zintuigen (ogen, mond, oren en handen) kunnen worden gezalfd. Er is daarna gelegenheid voor wie dat wil om eveneens de zieke te zalven en kort toe te spreken. Vaak is dit moment heel persoonlijk en ontroerend.

 

Na een lied en de zegen is er ruimte voor nagesprek. Gewoonlijk maakt deze bijzondere huisdienst diepe indruk op de zieke en intimi. Er groeit een ervaring van kostbare verbinding voor het aangezicht van de Goede Herder. Hij zalft ons hoofd met olie. Nog altijd. Zijn liefde stroomt rijkelijk fysiek en mystiek tot in eeuwigheid.

 

...........................

in Meditatief Leven, Jaargang 11, nummer 1, 2020

MEDITEREN MET THOMAS A KEMPIS

 

Op zondag 5 februari 2017 ging onze pioniersplek Ontmoetingshuis Moderne Devotie in de Grote Kerk te Zwolle van start. We goten onze monastieke visie en missie in een logo. Daarop staan een geel huis, een rode cirkel en eronder blauw water. Ons verlangen is om huis van ontmoeting en licht te bieden geënt op de IJsselspiritualiteit. In de late Middeleeuwen begonnen in steden als Deventer en Zwolle broeders en zusters van het ‘gemene’ (lees gemeenschappelijke) leven met een hervormingsbeweging. Zij streefden naar innerlijke vernieuwing volgens het ideaal van de eerste christenen (Handelingen 2 en 4). Geert Grote (1330-1384) was de stichter en organisator. Thomas a Kempis (ca. 1380-1471) schreef in zijn klooster een spirituele gids: De Navolging van Christus.

Als pioniersplek wilden we met deze beroemde bestseller van onze mystieke Zwollenaar aan de slag. Tweewekelijks ontmoeten we elkaar. Na een gezamenlijk maaltijd buigen we ons steevast over een aantal spreuken. Daarop kauwen we en mediteren we in stilte. Vervolgens delen we onze leeservaringen in een open sfeer (collatio).

 

Eigenlijk zijn we zo een beetje als de moderne devoten van weleer. We creëren een sfeer van gelijkheid, openheid en meditatie. Thomas schreef zijn geestelijke verzamelgids allereerst voor nieuwe jonge kloosterlingen. In vier boekjes schetst hij daarin de weg van buiten naar binnen. De spreuken gaan over het leven in alle facetten. Ze roepen vandaag soms weerstand op, maar soms ook weldadige herkenning. Want waar gaat het ook alweer om in het leven? Besef van afhankelijkheid, beperktheid en sterfelijkheid kan geen kwaad. Deemoed is een onmisbare grondtoon. Die toon klinkt behoorlijk schel in onze hedendaagse cultuur van autonomie, groeicijfers en win-windoelen. Ook de doorgeslagen theologie krijgt een stevige tik op de vingers. Wat heb je aan alle rationele kennis over de drie-eenheid, als je geen omgang (meer) hebt met de Drie-ene Zelf?

 

En we mediteren er dus vrolijk op los. De teksten van Thomas zijn kostbare levensparels, waaruit onder meer Vincent van Gogh, Dietrich Bonhoeffer en Dag Hammarskjöld troost en inspiratie hebben gehaald. En zo ontstonden er gaandeweg ‘producten’ als een boekje, een kaartspel met spreuken en een rad van Moderne Devotie. Alles dient om in gesprek te komen met de Levende en een nieuwe innige levenskunst te ontwikkelen. We merken dat de wijze spreukenverzameling van Thomas a Kempis nog steeds wegwijzers geeft voor meditatie en navolging van Christus. De kring van ‘broeders en zusters’ hoeft niet eens zo groot te zijn om een huis van Licht te ervaren. Wie aangestoken is door het virus van Moderne Devotie komt er nooit meer van af.

.....................................................................................